نکات طراحی تندیس

یکی از اولین و با سابقه‌ترین هنرهای تجسمی و ساخته‌های هنری دست بشر تندیس است که در کشورهای مختلف و تاریخچه هر قومی نشانه‌هایی از این هنر زیبا و چشم‌نواز دیده می‌شود که در طول تاریخ کاربردهای فراوانی داشته و از این هنر در بخش‌های مختلف استفاده شده است. بعد از گذشت سالیان دراز این هنر تکامل یافته و امروزه در بخش‌های مختلف از آن استفاده می‌شود. ما در این مقاله در وب‌ سایت یاراپلاس به بررسی نکات طراحی تندیس خواهیم پرداخت و مطالبی مهم و جالب را پیرامون این موضوع بیان خواهیم کرد.

تعریف تندیس

هنر طراحی تندیس و مجسمه‌سازی یکی از کهن‌ترین و پرسابقه‌ترین هنرهای ساخت دست بشر است. برای اینکه بتوانیم تعریف درست و مناسبی از تندیس و مجسمه داشته باشیم باید ابتدا یک تعریف کوتاه درباره حجم ارائه دهیم. در تعریف آکادمیک حجم به معنای یک جسم سه بعدی است که بخشی از کمیت فضا را اشغال می‌کند و می‌تواند از هر جنس یا به هر شکلی باشد. اگر یک حجم بتواند با استفاده از متریال یا شکل خود مفهوم خاصی را به بیننده منتقل کند تبدیل به تندیس می‌شود. به عبارتی نمی‌توان به هر جسمی تندیس گفت مگر اینکه آن جسم بتواند با استفاده از قابلیت‌های مختلف خود یک مفهوم مشخص را به مخاطب منتقل کند و بتواند یک ارتباط معنایی با مخاطب ایجاد کند. به طور کلی تندیس‌ها را می‌توان از نظر اندازه به دو دسته تندیس و تندیس کوچک یا همان تندیس‌های کوچک تقسیم کرد.

تندیس‌ها یا همان مجسمه‌ها معمولاً در اندازه‌های بزرگ‌تر از اندازه‌های استاندارد و واقعی انسان و یا اجسام مختلف ساخته می‌شود تا بتواند مفهوم مورد نظر از ساختمان تندیس را به صورت بزرگ‌تر و قابل توجه‌تر به نمایش بگذارد و آن را هر چه بیشتر به مخاطب منتقل کند. یکی دیگر از دلایلی که باعث می‌شود تندیس‌ها اندازه بزرگ‌تر از سایز واقعی آن اجسام یا اشخاص داشته باشند این است که آن‌ها معمولاً به عنوان یکی از مؤلفه‌های طراحی شهری استفاده می‌شوند و طبیعتاً در آن محیط باید اندازه بزرگ داشته باشند تا به خوبی دیده شوند و باعث زیبایی طراحی‌ های شهری شوند. تندیس‌ها همان‌طور که گفته شد اندازه کوچک‌تری دارند و متناسب با کاربری‌های مختلف می‌توانند اندازه‌های مختلفی داشته باشند که در ادامه این مقاله در وب‌سایت یاراپلاس بیشتر به تندیس و طراحی تندیس خواهیم پرداخت.

تندیسک چیست؟

ممکن است شما هم در زندگی روزمره خود با تندیس‌های مختلفی روبرو شوید که کاربردهای مختلفی در مکان‌های مختلف دارند اما از نظر فنی به آن‌ها تندیسک همان تندیس‌های کوچک گفته می‌شود. از نظر اندازه تندیسک به تندیسی گفته می‌شود که آن‌قدر کوچک باشد که یک انسان بتواند به راحتی آن را بردارد و از جایی به جای دیگر منتقل کند. به طور معمول می‌توانید این تندیس‌ها را در ارتفاعی بین ۲۵ تا ۴۰ سانتیمتر و همچنین پهنای ۱۵ سانتیمتر مشاهده کنید و معمولاً آن‌ها به صورت عمودی طراحی می‌شوند. به طور کلی پیکره‌های بزرگ و تندیس‌های شهری هیچ‌کدام از این محدودیت‌ها را ندارند اما این محدودیت‌ها می‌توانند برای تندیسک‌ها بسیار مناسب باشد.

 اندازه تقریبی این تندیسک‌ها می‌تواند یک استاندارد مناسب باشد تا در طراحی دکورهای مختلف بتوان به خوبی جایگاه مناسب برای آن‌ها طراحی کرد و همچنین در هنگام طراحی تندیس این استاندارد کمک می‌کند تا محصول در نهایت کاربردی‌تر باشد. یکی دیگر از فواید وجود این استانداردها این است که مثلاً اگر تندیس شما در یک جشنواره و یا گردهمایی در کنار تندیس‌های دیگر قرار بگیرد اگر خیلی کوچک‌تر و یا خیلی بزرگ‌تر باشد ممکن است به خوبی دیده نشود و یا ظاهر خوشایندی در کنار تندیس‌های دیگر نداشته باشد ولی وجود این استانداردها در طراحی تندیس موجب ایجاد یک هماهنگی و هارمونی بسیار مناسب می‌شود.

کاربرد تندیس و فلسفه آن

تندیس‌های کوچک نیز مانند پیکره‌های بزرگ تاریخچه و پیشینه قابل توجهی دارند و متناسب با کارکردهایی که داشتند در طول تاریخ در اندازه‌های کوچک‌تر طراحی شده‌اند. به طور کلی با بررسی تاریخ این تندیس‌های کوچک می‌فهمیم که طراحی تندیس در این ابعاد درگذشته‌ها بیشتر به مراکز مذهبی مربوط می‌شده و گذشتگان در کشورها و قوم‌های مختلف این تندیس‌های کوچک را برای نمایش تجسمی از الهه‌های مذهبی و فرشتگان مختلف می‌ساختند. یکی دیگر از کاربردهای که برای این تندیس‌های کوچک در تاریخ مشاهده شده است عروسک‌های کوچک برای بازی بچه‌ها و یا ماکت‌های کوچکی از موجودات و حیوانات مختلف برای استفاده در بازی‌ها مانند شطرنج است. تندیس‌هایی که به صورت رایج در بخش‌های مختلف مشاهده می‌کنیم معمولاً برای بزرگداشت یک رویداد و یا گرامیداشت یک شخص خاص و همچنین به عنوان جایزه و یادبودی از یک فستیوال طراحی می‌شود و نقطه مشترک تمام این تندیس‌ها انتقال مفهومی خاص به مخاطبان است.

در بسیاری از مسابقات و جشنواره‌های معتبر یک تندیس گاهی چنان اعتبار پیدا می‌کند که تبدیل به نماد و نشانه‌ای از هویت آن جشنواره می‌شود. به غیر از کاربردهای فرهنگی که تا الآن به آن‌ها اشاره شد طراحی تندیس در فضای تجارت و رقابت بین شرکت‌های مختلف اهمیت بسیاری پیدا کرده است و طبیعتاً با شلوغ شدن فضای رقابتی در هر تجارتی، استفاده از تکنیک‌های متفاوت و المان‌های هنری می‌تواند یک امتیاز مثبت و بسیار تأثیرگذار باشد زیرا در تجارت امروز ارتباط با مخاطب یکی از اصول بسیار مهم و حیاتی است. در حال حاضر بسیاری از شرکت‌ها نام خود را به صورت یک لوگو تایپ و یا با استفاده از نشان رسمی شرکت روی تندیس‌ها طراحی می‌کنند و گاهی برای نشان دادن زمینه کاری خود یک طراحی زیبا روی تندیس ارائه می‌دهند و یا برای بیشتر شناخته شدن یک محصول برای آن یک تندیس کوچک طراحی می‌کنند.

تندیس در ایران

اگر نگاهی به تاریخ مردم ایران بیندازیم مشاهده می‌کنیم که هیچ‌گاه در این تاریخ بت‌پرستی در ایران رواج نداشته و معمولاً تندیس‌های موجود در این سرزمین معمولاً برای تزیینات و یا کاربردهای نظامی ساخته می‌شده و تقریباً می‌توان گفت که بیشترین کاربرد تندیس در ایران به همان کاربردهای فرهنگی و همچنین استفاده از این ابزار جذاب در حوزه تبلیغات برمی‌گردد و اکثریت آن مربوط به تاریخ معاصر ایران است. در ادامه مقاله در وب‌سایت یاراپلاس به بررسی سبک‌های مختلف تندیس و همچنین خصوصیات مختلف هر یک از آن‌ها می‌پردازیم تا با طراحی تندیس بیشتر آشنا شویم.

سبک‌های طراحی تندیس

طراحی تندیس هنری آزاد است و شما می‌توانید در آن به خلق هر آنچه که در ذهن دارید بپردازید که این ذهنیت می‌تواند یک تصویر واقع‌گرایانه و یا یک شکل انتزاعی باشد. به طور کلی بیشتر تندیس‌های موجود از نمادها برای انتقال مفاهیم مورد نظر خود استفاده می‌کنند اما شما در فضای طراحی تندیس می‌توانید به شکل خلاقانه از تمامی امکانات طراحی واقع‌گرایانه استفاده از المان‌های انتزاعی و همچنین نمادها و نشانه‌های مختلف استفاده کنید. شما در طراحی تندیس می‌توانید المان خود را به صورت تمام قد طراحی کنید و یا بخشی از آن را به صورت یک سردیس ارائه دهید که هر کدام از آن‌ها عامل مفاهیم و احساسات مختلفی هستند. این را فراموش نکنید که طراحی تندیس یک هنر است و می‌تواند تأثیر عمیقی روی مخاطب داشته باشد پس از انتخاب المان آن‌ها بسیار اهمیت دارد.

 امتیاز دیگری که می‌توانید در طراحی تندیس از آن استفاده کنید این است که شما می‌توانید از المان خود را به صورت مستقل به عنوان یک حجم ثابت در تندیس خود طراحی کنید و یا می‌توانید آن را به‌صورت طراحی حکاکی شده روی یک سطح زمین انجام دهید که هر دوی این روش‌ها دارای جذابیت‌های منحصر به فردی هستند. المان جذاب دیگری که می‌توانید در طراحی تندیس از آن استفاده کنید استفاده از نوشتار است که گاهی جایگزین المان‌های تصویری و نمادها می‌شود و به تنهایی مفهومی عمیق را منتقل می‌کند و یا در بعضی از موارد، نوشتار به همراه المان‌های تصویری ارائه می‌شود تأثیر خود را دو چندان کنند و استفاده از هریک از این فن‌ها به نوع مفهومی که می‌خواهید ارائه دهید بستگی دارد.

تکنیک‌های ساخت تندیس

اگر بخواهیم تکنیک‌های ساخت یک تندیس را به صورت ساده بیان کنیم می‌توانیم آن را به سه دسته اصلی تقسیم کنیم. دسته اول کنده‌کاری یا حجاری است که در این روش معمولاً سازنده تندیس با استفاده از ابزارهای مختلف روی یک جسم جامد مانند سنگ یا چوب شروع به تراشیدن می‌کند و بخش‌هایی از حجم آن را برمی‌دارد و در نهایت با فعل و انفعالات مختلف و پرداخت‌های گوناگون آن جسم را به تندیس مورد نظر خود تبدیل می‌کند. دسته دوم شکل‌دهی است که در این روش شخص با استفاده از افزایش حجم ماده و شکل دادن آن به روش‌های مختلف و با استفاده از ابزارهای گوناگون در نهایت به تندیس مورد نظر خود دست پیدا می‌کند.

 در این روش‌ها از المان‌های مانند گل گچ و یا موم استفاده می‌شود و با اضافه کردن بخش‌های جدید به آن‌ها و همچنین فرم دادن و شکل دادن به این متریال ها تندیس مورد نظر ساخته می‌شود. دسته سوم جفت کاری است که در این روش شما می‌توانید بخش‌های مختلف تندیس خود را به صورت جداگانه آماده کنید و آن‌ها را در نهایت به یکدیگر متصل کنید و یا با استفاده از مواد پیش ساخته و متریال های مختلف یک تندیس منحصربه‌فرد بسازید.

با استفاده از ابزارهای مانند جوشکاری لحیم کاری و پرچ کردن این قطعات را به هم متصل کنید و این یکی از خلاقانه‌ترین روش‌های ساخت تندیس است زیرا شما می‌توانید از المان‌های مختلف و متریال‌های مختلف با جنس‌های گوناگون برای ساخت یک تندیس استفاده کنید و این به شما اجازه می‌دهد تا هرچه بیشتر بتوانید مفهوم مورد نظر خود را به صورت عمیق‌تر به مخاطب منتقل کنید. تندیس‌های ساخته شده به روش شکل دهی را می‌توان با استفاده از تکنیک‌های مختلف قالب‌گیری به روش‌های خلاقانه‌ای ساخت و در بخش‌های مختلف از آن استفاده کرد.

ساخت تندیس‌های کوچک

معمولاً برای ساخت تندیس‌های کوچک که عمدتاً کاربردهای تجاری دارند از روش سوم یعنی جفت کاری استفاده می‌شود و این موضوع دلایل متعددی دارد. یکی از این دلایل این است که معمولاً تندیس‌های کوچک در تعداد بالا ساخته می‌شوند و در زمانی که در تیراژ بالا کار می‌کنید بهتر است از این روش استفاده کنید زیرا سرعت عمل را بسیار بالا می‌برد. در موارد استثنایی که این تندیس‌ها به صورت یک تکه ساخته می‌شوند نیز پس از ساخته شدن از آن‌ها قالب‌گیری می‌شود و با استفاده از تکنیک‌های ریخته‌گری تعداد زیادی از این تندیس‌ها ساخته می‌شود.

پیشرفت فناوری‌ها باعث شده تا سازنده تندیس بتوانند یک تندیس را به صورت دستی بسازد و کپی کردن آن را به دستگاه بسپارد و امروزه با استفاده از دستگاه پانتوگراف این عمل امکان‌پذیر است. اصول کارکرد این دستگاه مانند دستگاهی است که با استفاده از آن کلید در را کپی می‌کنند. با استفاده از نرم‌افزارهای مختلف نیز می‌توان طراحی تندیس را انجام داد و اجرای آن‌ها با استفاده از دستگاه‌های مختلف که بر پایه CNC عمل می‌کنند این دستگاه‌ها در محورهای مختلف تراشه‌های خود را انجام می‌دهند و می‌توانند تعداد بسیار زیادی از یک تندیس را بسازند.

جایگاه تندیس در تجارت

 امروزه طراحی تندیس مخصوصاً در حوزه‌های تبلیغاتی و تجاری ترکیبی از مجسمه‌سازی، گرافیک و طراحی صنعتی است و تلفیق این علوم مختلف موجب شده تا تندیس جایگاه ویژه‌ای در تجارت پیدا کند. نکته بسیار مهم در طراحی تندیس این است که باید تندیس متناسب با کاربرد آن طراحی شود و به دور از تعصب روی روش خاصی است طراحی و یا متریال مشخص باید با استفاده از المان‌ها و متریال های مورد نیاز توری تندیس طراحی شود که بیشترین تأثیر را روی مخاطب داشته باشد.

 در طراحی تندیس خلاق باشید و به‌عنوان مثال شما می‌توانید از گزینه‌های منحصر به فردی مانند هنرهای دستی ایرانی نیز در بخش‌هایی از تندیس خود استفاده کنید و با استفاده از این المان‌ها آن را بسیار جذاب و صمیمی‌تر طراحی کنید و تأثیر بیشتری روی مخاطبانتان بگذارید. به طرح موردنظر خود به صورت مستقل فکر کنید و از الگوهای تکراری استفاده نکنید تا تندیس شما در میان جمعی از تندیس‌های مختلف بتواند بدرخشد و با ترکیبی متفاوت بینندگان را جذب کند.

نتیجه‌گیری

طراحی تندیس از هنرهای تأثیرگذار و خاص به حساب می‌آید که در صورت استفاده درست از پتانسیل‌های آن می‌توانید تأثیر عمیقی را بر روی مخاطبین خود بگذارید. تندیس باید متناسب با کاربرد آن طراحی شود و نباید تنها به الگوهای آماده و امتحان پس داده اکتفا کنید. با استفاده از خلاقیت و المان‌های تأثیرگذار سعی کنید تصویر متفاوت پیش روی مخاطب قرار دهید. می‌توانید از المان‌های سنتی ایرانی و صنایع‌دستی غنی در طراحی تندیس خود استفاده کنید و همچنین با ترکیب مواد مختلف حس عمیق‌تری را به طراحی‌های گرافیکی و تایپوگرافی تندیس خود اضافه کنید.